ایجاد تنوع ژنتیکی در توت فرنگی (fragaria ananassa) رقم کردستان با استفاده از مواد جهش زا و شناسایی ژنوتیپ های برتر

تنوع ژنتیکی در گیاه توت فرنگی به دلیل تکثیر غیرجنسی، پایین است. از آنجاکه تنوع ژنتیکی مهمترین دستمایه برای اصلاح گیاهان می باشد، ایجاد تنوع از طرق مختلف نخستین گام در برنامه-های اصلاح نباتات می باشد. القای جهش یکی از روش های موثر جهت ایجاد و افزایش تنوع ژنتیکی بوده و استفاده از جهش زاهای فیزیکی و شیمیایی یکی از روش های القای جهش می باشد. به منظور تعیین دز مناسب اشعه گاما، غلظت مناسب کلشی سین و اتیل متان سولفونات (ems) جهت اجرای برنامه اصلاحی از طریق جهش و بررسی مقایسه ای تأثیر دزهای مختلف اشعه گاما، غلظت-های مختلف کلشی سین و ems بر خصوصیات ظاهری و کیفی نظیر تعداد برگ، سطح برگ، کلروفیل برگ، طول میوه، قطر میوه، شکل میوه، وزن تر و خشک میوه، حجم میوه، وزن مخصوص میوه، بافت میوه، قند، آب میوه، ph آب میوه، اسیدیته، شاخص طعم، آنتوسیانین و سه شاخص رنگ l، a* و b* و همچنین تغییر سطح پلوئیدی، آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 11 تیمار شامل شاهد (بدون جهش)، ems با غلظت های 2/0، 3/0 و 4/0 درصد و کلشی سین با غلظت های 7/0، 9/0 و 1/1 درصد به مدت 72 ساعت در 5 تکرار و پرتو گاما با مقادیر 15، 30، 60 و 90 گری در 3 تکرار در دانشکده کشاورزی دانشگاه یاسوج در سال 92- 1391 اجرا شد. نتایج مربوط به تیمار پرتو گاما نشان داد که اثر تیمارها بر تمامی صفات بجز 5 صفت کلروفیل، وزن مخصوص، بافت میوه، ph و شاخص های a* و b* در سطح احتمال 1% معنی دار شده است. آزمون مقایسه میانگین برای صفات مورد مطالعه نشان داد که گیاهان پرتودیده از نظر بیشتر صفات مورد بررسی بجز سه صفت تعداد برگ، میزان قند و آنتوسیانین دارای ارزش کمتری می باشند. نتایج بررسی رگرسیونی اثر پرتو گاما نشان داد که دز مناسب پرتودهی برای ایجاد جهش در توت فرنگی رقم کردستان در حدود 30 الی 80 گری می باشد. نتایج تجزیه واریانس برای تیمار با ems نشان داد که اثر تیمارها برای صفات سطح برگ، قند، اسیدیته، شاخص طعم، آنتوسیانین و b* در سطح احتمال 1% و صفت قطر میوه، در سطح احتمال 5% معنی دار شده است و بقیه صفات اختلاف معنی داری نشان ندادند. با توجه به این که بیشتر صفات اختلافی با شاهد نشان ندادند، می توان گفت غلظت های انتخابی ems برای این گیاه کم بوده است. نتایج تیمار با کلشی سین نیز نشان داد که در 12 صفت از 21 صفت مورد بررسی، اختلاف معنی داری بین تیمارها با شاهد وجود دارد. صفات سطح برگ، کلروفیل، تعداد روزنه، طول میوه، قطر میوه، وزن تر و خشک میوه، حجم، قند، آب میوه، اسیدیته و آنتوسیانین در سطح احتمال 1% و صفت کلروفیل برگ در سطح احتمال 5% اختلاف معنی داری نشان دادند ولی برای سایر صفات اختلاف معنی داری مشاهده نشد. تعیین سطح پلوئیدی از طریق روش غیرمستقیم شمارش روزنه ها و مقایسه کلروپلاست های سلول های محافظ روزنه و روش مستقیم فلوسایتومتری انجام گرفت. نتایج ارزیابی سطح پلوئیدی، وجود سلول هایی را با دو سطح پلوئیدی، دیپلوئید و تتراپلوئید نشان داده و تمامی بوته های انتخاب شده برای فلوسایتومتری سطح پلوئیدی میکسوپلوئید را نشان دادند. بالاترین میزان تتراپلوئیدی در گیاهان میکسوپلوئید 89/80 و 1/80 درصد در تیمار 7/0 و 9/0درصد کلشی سین به دست آمد، به طور کلی، ارزیابی سطح پلوئیدی براساس فلوسایتومتری نشان داد که کاربرد ماده کلشی سین باعث افزایش سطح پلوئیدی شده ولی هیچ گیاهی با سطح پلوئیدی تتراپلوئید خالص مشاهده نشد. آزمون t برای بررسی صفات انجام گرفت که نتایج متفاوتی را در هر تیمار نشان داد.